|
Gnostikismo (floris jc II-III) estas formo de religio kiu ebledevenis de grekaj interpretoj de orienta religio. Estis multaj specoj kajsubspecoj de gnostikismo -- juda, kristana, zoroastria, idolkulta, ktp --sed el la multaj specoj, la plej forta kaj furora klare estis lakristana gnostikismo de Valentino? (jc II), aleksandriano kiu preskauxfarigxis la papo? cx 140. Jen ni temas cxefe pri cxi tiu speco. (Alia cxefaformo de kristana gnostikismo estis la deMarciono). Gnostikismo estis la unua granda herezo de kristanismo. Se katolikismo estis la juda, proletarainterpreto de kristanismo, gnostikismo estis la greka, burgxa interpreto.Iasence, gxi estis platonista interpreto de kristanismo: Alkatolikoj, gxi sxajnis kristana herezo, dum alplatonistoj, gxi sxajnis duon-bakita platonismokun arogantaj mitoj enmiksitaj. (Notu bone: en tiu tempo, katolikismo kaj ortodoksismo estis unu eklezio, ne skismintegxis la jarcento XI). Gnostikismo instruis ke la materia mondo estas malbona, tial gxiakreinto, la dio de Moseo, la Demiurgo?, ankaux estas malbona. SedJesuo Kristo estis sendita de la vera, bona Dio,la nekonata Patro, por instrui doktrinon sekretan. Sed cxar la materiamondo estas malbona, Jesuo klare ne estis homo, sed nur sxajnis homo, kajnur sxajnis morti sur la kruco. Tial Jesuo ne savas per sia morto, sed persia sekreta doktrino, la gnozo (greke, gnosis). Gnostikismo floris tra la romia imperio?, precipe enEgipto kaj estis simila al aliaj misteraj kultoj dela tempo kaj iafoje estis instruita de magiistoj.Sankta Ireneo de la jarcento II estis lacxefa kaj la plej fama batalinto kontraux la herezo, sed ecxOrigeno en la jarcento III devis batalikontraux ideojn gnostikajn. La biblioteko de Nag-Hamado, eltrovita en 1945en la dezerto de Egipto, estas gnostika kaj enhavas multe de la sekretadoktrino de Jesuo. |
|
Religio > Kristanismo > Gnostikismo gnostikismo (floris jc II-III) estas formo de religio kiu eble devenis de grekaj interpretoj de orienta religio. Estis multaj specoj kaj subspecoj de gnostikismo -- juda, kristana, zoroastria, idolkulta, ktp -- sed el la multaj specoj, la plej forta kaj furora klare estis la kristana gnostikismo de Valentino? (jc II), aleksandriano kiu preskaux farigxis la papo? cx 140. Jen ni temas cxefe pri cxi tiu speco. (Alia cxefa formo de kristana gnostikismo estis la de Marciono). Gnostikismo estis la unua granda herezo de kristanismo. Se katolikismo estis la juda, proletara interpreto de kristanismo, gnostikismo estis la greka, burgxa interpreto. Iasence, gxi estis platonista interpreto de kristanismo: Al katolikoj, gxi sxajnis kristana herezo, dum al platonistoj, gxi sxajnis duon-bakita platonismo kun arogantaj mitoj enmiksitaj. (Notu bone: en tiu tempo, katolikismo kaj ortodoksismo estis unu eklezio, ne skisminte gxis la jarcento XI). Gnostikismo instruis ke la materia mondo estas malbona, tial gxia kreinto, la dio de Moseo, la Demiurgo?, ankaux estas malbona. Sed Jesuo Kristo estis sendita de la vera, bona Dio, la nekonata Patro, por instrui doktrinon sekretan. Sed cxar la materia mondo estas malbona, Jesuo klare ne estis homo, sed nur sxajnis homo, kaj nur sxajnis morti sur la kruco. Tial Jesuo ne savas per sia morto, sed per sia sekreta doktrino, la gnozo (greke, gnosis). Gnostikismo floris tra la romia imperio?, precipe en Egipto kaj estis simila al aliaj misteraj kultoj de la tempo kaj iafoje estis instruita de magiistoj. Sankta Ireneo de la jarcento II estis la cxefa kaj la plej fama batalinto kontraux la herezo, sed ecx Origeno en la jarcento III devis batali kontraux ideojn gnostikajn. La biblioteko de Nag-Hamado, eltrovita en 1945 en la dezerto de Egipto, estas gnostika kaj enhavas multe de la sekreta doktrino de Jesuo. |
|
Antaux 1945, Ireneo estis nia cxefa fonto pri gnostikismo, sed nun lacxefa fonto estas la biblioteko de Nag-Hamado. |
|
Antaux 1945, Ireneo estis nia cxefa fonto pri gnostikismo, sed nun la cxefa fonto estas la biblioteko de Nag-Hamado. |
|
Ni vivas en mondo plene de sufero, mondo klare difekta kaj absurda. Sedinterne de ni homoj estas io multe pli alta ol la mondo, io kio devenas deloko nemonda kaj nekonata, kio revokas nin en vocxo kvieta, apenauxauxdebla. La io estas semo dia, estas nia vera naturo, nia spirito. Gxidevenas de la vera Dio, do gxi estas vera kaj perfekta. Cxio alia -- lamondo, la korpo, ecx la animo kaj moralo, estas trompajxoj, estas lakaduka, malsana, trista kreo de dio pretenda, la Demiurgo. La Demiurgo estas la Kreinto de nia mondo, estas la dio de judismo, dekatolikismo, de islamo, de moralordonoj, sed li ne estas la vera Dio. Lamondo kiun li kreis estas difekta kaj plene de sufero, cxar li ne estas lavera Dio, sed dio pretenda kiu fusxis la laboron. Li kulpigas nin, lamalobeon de Adamo?, la originalan pekon, sed cxi cxio estas grandamensogo. En la Gxardeno de Edeno, nur la serpento diris la veron. Laserpento ne estis Satano, la diablo, kiel diras la Demiurgo, sed Sendito deLumo, sendito de la vera Dio, kiu volas liberigi nin per la vera scio perla gnozo. La vera Dio sendis aliajn Senditojn de Lumo: Seth,Jesuo, Manikeo. Ili venis por liberigi nin de lamensogoj de la Demiurgo, de la malliberejo de karno kaj tero. Sed se nikredas la mensogoj kaj forgesas nian veran devenon, tiam morto ne liberigosnin kaj ni ne vidos Dion. La granda problemo de homo estas tia forgeso, tia nescio. Laux laDemiurgo la granda problemo de homo estas peko, do li sendis Moseon kaj laDekologon. Do la katolikoj kredas ke Jesuovenis por morti por niaj pekoj. Sed cxi cxio estas mensogo. Jesuo ne venispor liberigi nin de peko, sed de nescio kja iluzio. Li ne portis pardononpor peko, sed la veron, la gnozon. La koro de la katolikaj evangelio estasla morto de Jesuo sur la kruco, sed la koro de la gnostika evangelio deTomaso estas la sekretaj diroj de Jesuo. Homo estas estajxo triparta: spirito, animo kajkarno. La spirito devenas de la vera Dio, sed estas malliberigitaen la karno, kiu estis kreita de la Demiurgo. La animo devenas deAhxamoth, la patrino de la Demiurgo. Cxar homo estas triparta, estas tri grandaj klasoj de homoj laux laparto kiu precipas en cxiu: *spiritanoj (greke, pneuxmatikoj)estas gviditaj de la spirito, de la parto deveninta de Dio, cxar iliposedas la veran scion, la gnozon. Ekzemplo: la gnostikoj mem. Post mortoili vidos Dion kaj logxos kun li, cxiu kun sia angxelo. *animanoj (greke, psyhxikoj)estas gvidataj de la animo, la parto de la Demiurgo, kiu donas al la karnovivon animalan. Ili emfazas moralordonojn kaj erare servas la Demiurgonkiel Dio. Religiaj kaj piaj. Ekzemploj: religiaj judoj, katolikoj,islamanoj, protestantoj, ktp. Post morto, ili logxos kun la Demiurgo. *karnanoj (greke, hylikoj)vivas tute en la mondo kaj ne ecx levas la okulojn al la Demiurgo. Ili,gvidate de la karno, sekvas plezuron, monon, honoron, la bonan estimon dealiaj, ktp. Post morto ili estos detruitaj. La mondo konsistas de du partoj: la kenoma("malpleneco"), nia mondo de fenomeno, kaj la pleroma("pleneco"), platonisma mondo de ideoj. Lavera Dio, la nekonata Patro, logxas en la Pleromo kune kun la tridekaeonoj, la eternuloj, la ideoj: Vorto, Menso, Penso, Vero, Fido,Espero, Amo, Vivo, Plezuro, Eklezio, Homo, Sagxo, Kristo, Sankta Spirito,ktp. La aeonoj estas seksajxoj kiuj kunigxis por naski aliajn aeonojn engenealogio longa. La vera Dio, ankaux nomata Bythos en lagreka, ne kreis la unuajn aeonojn, sed ili emanas el li. La tento kaj pasiono de la plej malalta aeono, Sofia ("Sagxo" enla greka), kreis la kenomon. En la Kenomo estas la ok niveloj de la cxieloj, Ahxamoth,kiu logxas en la oka cxielo, kaj sxia filo, la Demiurgo, kiu logxasen la sepa cxielo. La Demiurgo ne scias pri la pli altaj niveloj kaj gxiajlogxantoj, nek ecx pri sia patrino. Li kreis la subcxielan mondon, kie nilogxas. Niaj spiritoj estas diaj semoj malliberigitaj en lia difekta mondo. Kristo estis unu el la aeonoj, ne Dio, kaj Sendito de Lumo kiualvenis al tero kiel homo. Sed lia korpo kaj suferado sur la kruco estissxajna, ne vera. Kaj Jesuo Kristo ne mortis por niaj pekoj, sed portransdoni al ni la sekretan doktrinon, la gnozon. |
|
Ni vivas en mondo plene de sufero, mondo klare difekta kaj absurda. Sed interne de ni homoj estas io multe pli alta ol la mondo, io kio devenas de loko nemonda kaj nekonata, kio revokas nin en vocxo kvieta, apenaux auxdebla. La io estas semo dia, estas nia vera naturo, nia spirito. Gxi devenas de la vera Dio, do gxi estas vera kaj perfekta. Cxio alia -- la mondo, la korpo, ecx la animo kaj moralo, estas trompajxoj, estas la kaduka, malsana, trista kreo de dio pretenda, la Demiurgo. La Demiurgo estas la Kreinto de nia mondo, estas la dio de judismo, de katolikismo, de islamo, de moralordonoj, sed li ne estas la vera Dio. La mondo kiun li kreis estas difekta kaj plene de sufero, cxar li ne estas la vera Dio, sed dio pretenda kiu fusxis la laboron. Li kulpigas nin, la malobeon de Adamo?, la originalan pekon, sed cxi cxio estas granda mensogo. En la Gxardeno de Edeno, nur la serpento diris la veron. La serpento ne estis Satano, la diablo, kiel diras la Demiurgo, sed Sendito de Lumo, sendito de la vera Dio, kiu volas liberigi nin per la vera scio per la gnozo. La vera Dio sendis aliajn Senditojn de Lumo: Seth, Jesuo, Manikeo. Ili venis por liberigi nin de la mensogoj de la Demiurgo, de la malliberejo de karno kaj tero. Sed se ni kredas la mensogoj kaj forgesas nian veran devenon, tiam morto ne liberigos nin kaj ni ne vidos Dion. La granda problemo de homo estas tia forgeso, tia nescio. Laux la Demiurgo la granda problemo de homo estas peko, do li sendis Moseon kaj la Dekologon. Do la katolikoj kredas ke Jesuo venis por morti por niaj pekoj. Sed cxi cxio estas mensogo. Jesuo ne venis por liberigi nin de peko, sed de nescio kja iluzio. Li ne portis pardonon por peko, sed la veron, la gnozon. La koro de la katolikaj evangelio estas la morto de Jesuo sur la kruco, sed la koro de la gnostika evangelio de Tomaso estas la sekretaj diroj de Jesuo. Homo estas estajxo triparta: spirito, animo kaj karno. La spirito devenas de la vera Dio, sed estas malliberigita en la karno, kiu estis kreita de la Demiurgo. La animo devenas de Ahxamoth, la patrino de la Demiurgo. Cxar homo estas triparta, estas tri grandaj klasoj de homoj laux la parto kiu precipas en cxiu:
La mondo konsistas de du partoj: la kenoma ("malpleneco"), nia mondo de fenomeno, kaj la pleroma ("pleneco"), platonisma mondo de ideoj. La vera Dio, la nekonata Patro, logxas en la Pleromo kune kun la tridek aeonoj, la eternuloj, la ideoj: Vorto, Menso, Penso, Vero, Fido, Espero, Amo, Vivo, Plezuro, Eklezio, Homo, Sagxo, Kristo, Sankta Spirito, ktp. La aeonoj estas seksajxoj kiuj kunigxis por naski aliajn aeonojn en genealogio longa. La vera Dio, ankaux nomata Bythos en la greka, ne kreis la unuajn aeonojn, sed ili emanas el li. La tento kaj pasiono de la plej malalta aeono, Sofia ("Sagxo" en la greka), kreis la kenomon. En la Kenomo estas la ok niveloj de la cxieloj, Ahxamoth, kiu logxas en la oka cxielo, kaj sxia filo, la Demiurgo, kiu logxas en la sepa cxielo. La Demiurgo ne scias pri la pli altaj niveloj kaj gxiaj logxantoj, nek ecx pri sia patrino. Li kreis la subcxielan mondon, kie ni logxas. Niaj spiritoj estas diaj semoj malliberigitaj en lia difekta mondo. Kristo estis unu el la aeonoj, ne Dio, kaj Sendito de Lumo kiu alvenis al tero kiel homo. Sed lia korpo kaj suferado sur la kruco estis sxajna, ne vera. Kaj Jesuo Kristo ne mortis por niaj pekoj, sed por transdoni al ni la sekretan doktrinon, la gnozon. |
|
Ili sxajne praktikis bapton kaj ian euxkaristion. Estis ritoj poredzigxo kaj morto. Ili sanigas per formulo por elpeli demonojn. |
|
Ili sxajne praktikis bapton kaj ian euxkaristion. Estis ritoj por edzigxo kaj morto. Ili sanigas per formulo por elpeli demonojn. |
|
Ili kantis kaj himnis kaj pregxis. La Kantaro de Salomonoestis himnaro gnostika. |
|
Ili kantis kaj himnis kaj pregxis. La Kantaro de Salomono estis himnaro gnostika. |
|
Moralo? ne estas por la spiritanoj, sed por lapli malfortaj animanoj. La granda problemo de homone estas peko sed nescio kaj iluzio, do al multaj gnostikoj moralo negravas. Tial ili vivis tute libere kaj senmorale kaj (al la katolikoj kajplatonistoj) skandale. Ambaux la katolikaIreneo kaj la novplatonismaPlotino raportis pri la malmoralo de lagnostikoj. Sed aliflanke, laux gnostikismo la mondo kaj la karno, kiel kreitajxojde la Demiurgo, estas nature malbona kaj evitinda. Tial aliaj gnostikojvivis severe kaj evitis karnan plezuron. Labiblioteko de Nag-Hamado, kasxita de monahxo en kaverno en la jarcentoIV, raportis pri gnostikismo pli severa kaj ne menciis primalmoralo inter la gnostikoj. |
|
Moralo? ne estas por la spiritanoj, sed por la pli malfortaj animanoj. La granda problemo de homo ne estas peko sed nescio kaj iluzio, do al multaj gnostikoj moralo ne gravas. Tial ili vivis tute libere kaj senmorale kaj (al la katolikoj kaj platonistoj) skandale. Ambaux la katolika Ireneo kaj la novplatonisma Plotino raportis pri la malmoralo de la gnostikoj. Sed aliflanke, laux gnostikismo la mondo kaj la karno, kiel kreitajxoj de la Demiurgo, estas nature malbona kaj evitinda. Tial aliaj gnostikoj vivis severe kaj evitis karnan plezuron. La biblioteko de Nag-Hamado, kasxita de monahxo en kaverno en la jarcento IV, raportis pri gnostikismo pli severa kaj ne menciis pri malmoralo inter la gnostikoj. |
|
Ne estis iu ajn centrigita eklezio aux normaj skriboj, kiel enkatolikismo, sed plurforma florado de sektoj, skriboj kaj skoloj deinventemaj instruistoj. La ero de organizo estis la instruisto (ekzemple,Valentino) kaj siaj studentoj. |
|
Ne estis iu ajn centrigita eklezio aux normaj skriboj, kiel en katolikismo, sed plurforma florado de sektoj, skriboj kaj skoloj de inventemaj instruistoj. La ero de organizo estis la instruisto (ekzemple, Valentino) kaj siaj studentoj. |
|
Gnostikoj kritikis la episkopojn kaj diakonojn de la katolika ekleziokiel "malsekaj kanaloj" (Apokrifo de Petro, 79.22-80.7). |
|
Gnostikoj kritikis la episkopojn kaj diakonojn de la katolika eklezio kiel "malsekaj kanaloj" (Apokrifo de Petro, 79.22-80.7). |
|
Laux la kredintoj mem, la origino de gnostikismo estis en la sekretainstruoj de Jesuo Kristo. Laux la katolikoj de la jarcento II, gnostikismodevenis de la instruo de Simono, la magiisto menciita en la libroAgoj.Laevangelioj de Tomaso eble estisverkita en la jarcento I. |
|
Laux la kredintoj mem, la origino de gnostikismo estis en la sekreta instruoj de Jesuo Kristo. Laux la katolikoj de la jarcento II, gnostikismo devenis de la instruo de Simono, la magiisto menciita en la libro Agoj. |
|
Studo de la biblioteko de Nag-Hamado montras, ke gnostikismo kreskis neel la sama radiko kiel katolikismo, sed paralele en la sama loko kaj tempo. |
|
La evangelio de Tomaso eble estis verkita en la jarcento I. |
100La plej frua, certa atesto pri gnostikismo estas de la jarcento II enla skriboj de Sankta Ireneo en la tempo deValentino. |
|
Studo de la biblioteko de Nag-Hamado montras, ke gnostikismo kreskis ne el la sama radiko kiel katolikismo, sed paralele en la sama loko kaj tempo. |
|
Valentino estis la plej granda instruisto de gnostikismo kajpreskaux farigxis la papo cx. 140. Liaj doktrinoj estis pluedisvolvigitaj de Ptolemeo, Herakleo, Teodoto, Marko, Aksioniko de Antiohxiokaj Kandido de Ateno?. Ptolemeo kaj Herakleo verkis iujn el la plej fruajkomentaroj pri la evangelio deJohano. Aldone al Johano la gnostikoj estis interesitaj deGenezo kajla leteroj de Pauxlo. Ili ankaux havissiajn skribojn proprajn, ekzemple la evangelioj de Tomaso kaj Filipo, laagoj de Petro, la apokrifo? de Jakobo, ktp. |
100 |
|
Ireneo, Hipolito, Tertuliano,Origeno, Klemento de Aleksandrio?, Krizostomokaj Aŭgusteno batalis kontrauxgnostikismo. Gnostikismo influis katolikismon per Klemento deAleksandrio kaj eble per gxiaj ritoj. Klemento mem citis la evangelionde Tomaso.<!--Auxgusteno en lia juneco kredis al manikeismo?, zoroastria formode gnostikismo, fondita de la babilona profeto Manikeo.--> |
|
La plej frua, certa atesto pri gnostikismo estas de la jarcento II en la skriboj de Sankta Ireneo en la tempo de Valentino. Valentino estis la plej granda instruisto de gnostikismo kaj preskaux farigxis la papo cx. 140. Liaj doktrinoj estis plue disvolvigitaj de Ptolemeo, Herakleo, Teodoto, Marko, Aksioniko de Antiohxio kaj Kandido de Ateno?. Ptolemeo kaj Herakleo verkis iujn el la plej fruaj komentaroj pri la evangelio de Johano. Aldone al Johano la gnostikoj estis interesitaj de Genezo kaj la leteroj de Pauxlo. Ili ankaux havis siajn skribojn proprajn, ekzemple la evangelioj de Tomaso kaj Filipo, la agoj de Petro, la apokrifo? de Jakobo, ktp. Ireneo, Hipolito, Tertuliano, Origeno, Klemento de Aleksandrio?, Krizostomo kaj Aŭgusteno batalis kontraux gnostikismo. Gnostikismo influis katolikismon per Klemento de Aleksandrio kaj eble per gxiaj ritoj. Klemento mem citis la evangelion de Tomaso. |
|
En la jarcento III gnostikismo estis multe pli furora olkatolikismo: ekzemple, la greka filozofoPlotino, kiu logxis en Aleksandrio kaj Romo? kajeble estis la plej bona pensinto de sia tago, konis gnostikismon, sed nekatolikismon. Spite de tio, post unu jarcento katolikismo venkis. LauxElaine Pagels, usona profesoro? de Princeton, gnostikismo perdis ladarvinan lukton por travivo al katolikismo pro manko de papoj kaj martiroj:Cxar la gnostika Jesuo ne suferis gxis morto, neniu gnostiko volis martirisin por la fido. Aldone, sen iu ajn plej alta auxtoritato de dogmo, cxiugnostika instruisto disvastigis sian propran specon de gnostikismo, dodisiginte kaj malfortiginte la fidon. Plotino, fondinto de novplatonismo,batalis kontraux gnostikismo en Eneadoj 2.9 por gxustigi labedauxrindajn erarojn de siaj eks-kristanaj discxiploj. |
|
En la jarcento III gnostikismo estis multe pli furora ol katolikismo: ekzemple, la greka filozofo Plotino, kiu logxis en Aleksandrio kaj Romo? kaj eble estis la plej bona pensinto de sia tago, konis gnostikismon, sed ne katolikismon. Spite de tio, post unu jarcento katolikismo venkis. Laux Elaine Pagels, usona profesoro? de Princeton, gnostikismo perdis la darvinan lukton por travivo al katolikismo pro manko de papoj kaj martiroj: Cxar la gnostika Jesuo ne suferis gxis morto, neniu gnostiko volis martiri sin por la fido. Aldone, sen iu ajn plej alta auxtoritato de dogmo, cxiu gnostika instruisto disvastigis sian propran specon de gnostikismo, do disiginte kaj malfortiginte la fidon. Plotino, fondinto de novplatonismo, batalis kontraux gnostikismo en Eneadoj 2.9 por gxustigi la bedauxrindajn erarojn de siaj eks-kristanaj discxiploj. |
|
En la jarcento IV, post lukto kontraux arianismo, katolikismofarigxis la oficiala religio de la roma imperio. En 367, SanktaAtanazio ordonis forigi cxiujn herezajn skribojn. Eble en respondo al laordono, monahxo kasxis 13 librojn de gnostikaj skriboj en kavernon en ladezerto de Egipto. Tie ili kusxis 16 jarcentojn, nekonataj, gxis 1945 kiamili estis eltrovitaj hazarde. Ili estas la libroj debiblioteko de Nag-Hamado. |
|
En la jarcento IV, post lukto kontraux arianismo, katolikismo farigxis la oficiala religio de la roma imperio. En 367, Sankta Atanazio ordonis forigi cxiujn herezajn skribojn. Eble en respondo al la ordono, monahxo kasxis 13 librojn de gnostikaj skriboj en kavernon en la dezerto de Egipto. Tie ili kusxis 16 jarcentojn, nekonataj, gxis 1945 kiam ili estis eltrovitaj hazarde. Ili estas la libroj de biblioteko de Nag-Hamado. |
|
La disvolvigxo de monahxismo kaj mistikismo en katolikismo farasgnostikismo multe malpli alloga. |
|
La disvolvigxo de monahxismo kaj mistikismo en katolikismo faras gnostikismo multe malpli alloga. |
|
Sed baldaux gnostikismo forvelkis. La pregxejoj de la gnostikismo deValentino dauxris gxis la jarcento IV. |
|
Sed baldaux gnostikismo forvelkis. La pregxejoj de la gnostikismo de Valentino dauxris gxis la jarcento IV. |
|
Gnostikismo fine kunfandigxis kun manikeismo, kiu ne estis ecxkristanismo hereza. Gnostikismo travivas al nia tempo inter la mandeanoj,kiuj logxas en suda Irako. |
|
Gnostikismo fine kunfandigxis kun manikeismo, kiu ne estis ecx kristanismo hereza. Gnostikismo travivas al nia tempo inter la mandeanoj, kiuj logxas en suda Irako. Simpligita, katolikigita formo de gnostikismo aperis en Suda Francio en la jarcento XI kiel albiganismo. La katolika atako kontraux albiganismo donis al ni la rozarion, la Inkvizicion kaj la monahxan ordon de la dominikanoj. .... |
|
Simpligita, katolikigita formo de gnostikismo aperis en Suda Francio enla jarcento XI kiel albiganismo. La katolika atakokontraux albiganismo donis al ni la rozarion, la Inkvizicion kaj la monahxan ordonde la dominikanoj. |
|
|
Gnostikismo estis la unua granda herezo de kristanismo. Se katolikismo estis la juda, proletara interpreto de kristanismo, gnostikismo estis la greka, burĝa interpreto. Iasence, ĝi estis platonista interpreto de kristanismo: Al katolikoj, ĝi ŝajnis kristana herezo, dum al platonistoj, ĝi ŝajnis duon-bakita platonismo kun arogantaj mitoj enmiksitaj.
(Notu bone: en tiu tempo, katolikismo kaj ortodoksismo estis unu eklezio, ne skisminte ĝis la jarcento XI).
Gnostikismo instruis ke la materia mondo estas malbona, tial ĝia kreinto, la dio de Moseo, la Demiurgo?, ankaŭ estas malbona. Sed Jesuo Kristo estis sendita de la vera, bona Dio, la nekonata Patro, por instrui doktrinon sekretan. Sed ĉar la materia mondo estas malbona, Jesuo klare ne estis homo, sed nur ŝajnis homo, kaj nur ŝajnis morti sur la kruco. Tial Jesuo ne savas per sia morto, sed per sia sekreta doktrino, la gnozo (greke, gnosis).
Gnostikismo floris tra la romia imperio?, precipe en Egipto kaj estis simila al aliaj misteraj kultoj de la tempo kaj iafoje estis instruita de magiistoj. Sankta Ireneo de la jarcento II estis la ĉefa kaj la plej fama batalinto kontraŭ la herezo, sed eĉ Origeno en la jarcento III devis batali kontraŭ ideojn gnostikajn.
La biblioteko de Nag-Hamado, eltrovita en 1945 en la dezerto de Egipto, estas gnostika kaj enhavas multe de la sekreta doktrino de Jesuo.
Antaŭ 1945, Ireneo estis nia ĉefa fonto pri gnostikismo, sed nun la ĉefa fonto estas la biblioteko de Nag-Hamado.
Ni vivas en mondo plene de sufero, mondo klare difekta kaj absurda. Sed interne de ni homoj estas io multe pli alta ol la mondo, io kio devenas de loko nemonda kaj nekonata, kio revokas nin en voĉo kvieta, apenaŭ aŭdebla. La io estas semo dia, estas nia vera naturo, nia spirito. Ĝi devenas de la vera Dio, do ĝi estas vera kaj perfekta. Ĉio alia -- la mondo, la korpo, eĉ la animo kaj moralo, estas trompaĵoj, estas la kaduka, malsana, trista kreo de dio pretenda, la Demiurgo.
La Demiurgo estas la Kreinto de nia mondo, estas la dio de judismo, de katolikismo, de islamo, de moralordonoj, sed li ne estas la vera Dio. La mondo kiun li kreis estas difekta kaj plene de sufero, ĉar li ne estas la vera Dio, sed dio pretenda kiu fuŝis la laboron. Li kulpigas nin, la malobeon de Adamo?, la originalan pekon, sed ĉi ĉio estas granda mensogo. En la Ĝardeno de Edeno, nur la serpento diris la veron. La serpento ne estis Satano, la diablo, kiel diras la Demiurgo, sed Sendito de Lumo, sendito de la vera Dio, kiu volas liberigi nin per la vera scio per la gnozo.
La vera Dio sendis aliajn Senditojn de Lumo: Seth, Jesuo, Manikeo. Ili venis por liberigi nin de la mensogoj de la Demiurgo, de la malliberejo de karno kaj tero. Sed se ni kredas la mensogoj kaj forgesas nian veran devenon, tiam morto ne liberigos nin kaj ni ne vidos Dion.
La granda problemo de homo estas tia forgeso, tia nescio. Laŭ la Demiurgo la granda problemo de homo estas peko, do li sendis Moseon kaj la Dekologon. Do la katolikoj kredas ke Jesuo venis por morti por niaj pekoj. Sed ĉi ĉio estas mensogo. Jesuo ne venis por liberigi nin de peko, sed de nescio kja iluzio. Li ne portis pardonon por peko, sed la veron, la gnozon. La koro de la katolikaj evangelio estas la morto de Jesuo sur la kruco, sed la koro de la gnostika evangelio de Tomaso estas la sekretaj diroj de Jesuo.
Homo estas estaĵo triparta: spirito, animo kaj karno. La spirito devenas de la vera Dio, sed estas malliberigita en la karno, kiu estis kreita de la Demiurgo. La animo devenas de Aĥamoth, la patrino de la Demiurgo.
Ĉar homo estas triparta, estas tri grandaj klasoj de homoj laŭ la parto kiu precipas en ĉiu:
estas gviditaj de la spirito, de la parto deveninta de Dio, ĉar ili posedas la veran scion, la gnozon. Ekzemplo: la gnostikoj mem. Post morto ili vidos Dion kaj loĝos kun li, ĉiu kun sia anĝelo.
estas gvidataj de la animo, la parto de la Demiurgo, kiu donas al la karno vivon animalan. Ili emfazas moralordonojn kaj erare servas la Demiurgon kiel Dio. Religiaj kaj piaj. Ekzemploj: religiaj judoj, katolikoj, islamanoj, protestantoj, ktp. Post morto, ili loĝos kun la Demiurgo.
vivas tute en la mondo kaj ne eĉ levas la okulojn al la Demiurgo. Ili, gvidate de la karno, sekvas plezuron, monon, honoron, la bonan estimon de aliaj, ktp. Post morto ili estos detruitaj.
La mondo konsistas de du partoj: la kenoma ("malpleneco"), nia mondo de fenomeno, kaj la pleroma ("pleneco"), platonisma mondo de ideoj. La vera Dio, la nekonata Patro, loĝas en la Pleromo kune kun la tridek aeonoj, la eternuloj, la ideoj: Vorto, Menso, Penso, Vero, Fido, Espero, Amo, Vivo, Plezuro, Eklezio, Homo, Saĝo, Kristo, Sankta Spirito, ktp. La aeonoj estas seksaĵoj kiuj kuniĝis por naski aliajn aeonojn en genealogio longa. La vera Dio, ankaŭ nomata Bythos en la greka, ne kreis la unuajn aeonojn, sed ili emanas el li.
La tento kaj pasiono de la plej malalta aeono, Sofia ("Saĝo" en la greka), kreis la kenomon.
En la Kenomo estas la ok niveloj de la ĉieloj, Aĥamoth, kiu loĝas en la oka ĉielo, kaj ŝia filo, la Demiurgo, kiu loĝas en la sepa ĉielo. La Demiurgo ne scias pri la pli altaj niveloj kaj ĝiaj loĝantoj, nek eĉ pri sia patrino. Li kreis la subĉielan mondon, kie ni loĝas. Niaj spiritoj estas diaj semoj malliberigitaj en lia difekta mondo.
Kristo estis unu el la aeonoj, ne Dio, kaj Sendito de Lumo kiu alvenis al tero kiel homo. Sed lia korpo kaj suferado sur la kruco estis ŝajna, ne vera. Kaj Jesuo Kristo ne mortis por niaj pekoj, sed por transdoni al ni la sekretan doktrinon, la gnozon.
...
Ili ŝajne praktikis bapton kaj ian eŭkaristion. Estis ritoj por edziĝo kaj morto. Ili sanigas per formulo por elpeli demonojn.
Ili kantis kaj himnis kaj preĝis. La Kantaro de Salomono estis himnaro gnostika.
...
Moralo? ne estas por la spiritanoj, sed por la pli malfortaj animanoj. La granda problemo de homo ne estas peko sed nescio kaj iluzio, do al multaj gnostikoj moralo ne gravas. Tial ili vivis tute libere kaj senmorale kaj (al la katolikoj kaj platonistoj) skandale. Ambaŭ la katolika Ireneo kaj la novplatonisma Plotino raportis pri la malmoralo de la gnostikoj.
Sed aliflanke, laŭ gnostikismo la mondo kaj la karno, kiel kreitaĵoj de la Demiurgo, estas nature malbona kaj evitinda. Tial aliaj gnostikoj vivis severe kaj evitis karnan plezuron. La biblioteko de Nag-Hamado, kaŝita de monaĥo en kaverno en la jarcento IV, raportis pri gnostikismo pli severa kaj ne menciis pri malmoralo inter la gnostikoj.
...
Ne estis iu ajn centrigita eklezio aŭ normaj skriboj, kiel en katolikismo, sed plurforma florado de sektoj, skriboj kaj skoloj de inventemaj instruistoj. La ero de organizo estis la instruisto (ekzemple, Valentino) kaj siaj studentoj.
Gnostikoj kritikis la episkopojn kaj diakonojn de la katolika eklezio kiel "malsekaj kanaloj" (Apokrifo de Petro, 79.22-80.7).
....
Laŭ la kredintoj mem, la origino de gnostikismo estis en la sekreta instruoj de Jesuo Kristo. Laŭ la katolikoj de la jarcento II, gnostikismo devenis de la instruo de Simono, la magiisto menciita en la libro Agoj.
La evangelio de Tomaso eble estis verkita en la jarcento I.
Studo de la biblioteko de Nag-Hamado montras, ke gnostikismo kreskis ne el la sama radiko kiel katolikismo, sed paralele en la sama loko kaj tempo.
La plej frua, certa atesto pri gnostikismo estas de la jarcento II en la skriboj de Sankta Ireneo en la tempo de Valentino.
Valentino estis la plej granda instruisto de gnostikismo kaj preskaŭ fariĝis la papo ĉ. 140. Liaj doktrinoj estis plue disvolvigitaj de Ptolemeo, Herakleo, Teodoto, Marko, Aksioniko de Antioĥio kaj Kandido de Ateno?. Ptolemeo kaj Herakleo verkis iujn el la plej fruaj komentaroj pri la evangelio de Johano. Aldone al Johano la gnostikoj estis interesitaj de Genezo kaj la leteroj de Paŭlo. Ili ankaŭ havis siajn skribojn proprajn, ekzemple la evangelioj de Tomaso kaj Filipo, la agoj de Petro, la apokrifo? de Jakobo, ktp.
Ireneo, Hipolito, Tertuliano, Origeno, Klemento de Aleksandrio?, Krizostomo kaj Aŭgusteno batalis kontraŭ gnostikismo. Gnostikismo influis katolikismon per Klemento de Aleksandrio kaj eble per ĝiaj ritoj. Klemento mem citis la evangelion de Tomaso.
En la jarcento III gnostikismo estis multe pli furora ol katolikismo: ekzemple, la greka filozofo Plotino, kiu loĝis en Aleksandrio kaj Romo? kaj eble estis la plej bona pensinto de sia tago, konis gnostikismon, sed ne katolikismon. Spite de tio, post unu jarcento katolikismo venkis. Laŭ Elaine Pagels, usona profesoro? de Princeton, gnostikismo perdis la darvinan lukton por travivo al katolikismo pro manko de papoj kaj martiroj: Ĉar la gnostika Jesuo ne suferis ĝis morto, neniu gnostiko volis martiri sin por la fido. Aldone, sen iu ajn plej alta aŭtoritato de dogmo, ĉiu gnostika instruisto disvastigis sian propran specon de gnostikismo, do disiginte kaj malfortiginte la fidon.
Plotino, fondinto de novplatonismo, batalis kontraŭ gnostikismo en Eneadoj 2.9 por ĝustigi la bedaŭrindajn erarojn de siaj eks-kristanaj disĉiploj.
En la jarcento IV, post lukto kontraŭ arianismo, katolikismo fariĝis la oficiala religio de la roma imperio. En 367, Sankta Atanazio ordonis forigi ĉiujn herezajn skribojn. Eble en respondo al la ordono, monaĥo kaŝis 13 librojn de gnostikaj skriboj en kavernon en la dezerto de Egipto. Tie ili kuŝis 16 jarcentojn, nekonataj, ĝis 1945 kiam ili estis eltrovitaj hazarde. Ili estas la libroj de biblioteko de Nag-Hamado.
La disvolviĝo de monaĥismo kaj mistikismo en katolikismo faras gnostikismo multe malpli alloga.
Sed baldaŭ gnostikismo forvelkis. La preĝejoj de la gnostikismo de Valentino daŭris ĝis la jarcento IV.
Gnostikismo fine kunfandiĝis kun manikeismo, kiu ne estis eĉ kristanismo hereza. Gnostikismo travivas al nia tempo inter la mandeanoj, kiuj loĝas en suda Irako.
Simpligita, katolikigita formo de gnostikismo aperis en Suda Francio en la jarcento XI kiel albiganismo. La katolika atako kontraŭ albiganismo donis al ni la rozarion, la Inkvizicion kaj la monaĥan ordon de la dominikanoj.
....
/Priparolu
![[Hejmen]](vikio.png)