Vikipedio: Tero

Tero, vidita el la spacŝipo [Apollo 17]?
([Pligrandigu bildon])

Nomo: Tero (Sol III)
Alteco: 12.756,3 km
Pezo: 5,976 . 10 ²⁴ kg
Loko: la 3-a planedo, 149,6 milionoj km for de la Suno (1,0 AU, laŭ defino).
Tago: 86,4 ks (24h 0m)
Jaro: 31,556926 Ms (365,2422 tertagoj)
Gravito: 9,8 m/s²
Koloro: blua
Temperaturo?: 281 K (260-310)
Atmosfero: 78% nitrogeno, 21% oksigeno, 1% argono (premo: 1000 mb)
Lunoj: 1: Luno
Eltrovinto: Koperniko en 1543
Naskiĝtago: antaŭ 4,6 miliardoj da jaroj.

Tero, frato de Venuso kaj Marso, estas la tria planedo for de la Suno, la hejma planedo de homo. Sur Tero, akvo ekzistas kiel likvo tial vivo? estas ebla. Laŭ homa scio, Tero estas la sola planedo kiu efektive subtenas vivon. Dum Venuso estas tro varmega kaj Marso estas tro malvarmega, Tero ŝajne estas ĝusta por vivo. (Marso eble unufoje subtenis vivon, dum ĝia pli varma juneco, sed ne nun).

La blua kaj blanka de Tero estas akvo (maro, nubaro, neĝo, glacio), la bruna estas tero (dezerto), kaj la verda estas vivo (arbaro kaj herbaro). La lumoj sur la malluma flanko estas urboj de homoj.

La ĉefa formo de vivo estas bakterio. La ĉefa animalo? estas la insekto?, precipe la skarabo?. Antaŭ kelkaj milionoj da jaroj aperis homo, la unua [vivo inteligenta]? (laŭ nia scio kaj estimo. Eble la delfino? ankaŭ estas inteligenta). Inteligenta, sed eble ne sufiĉe saĝa por eviti sian memdestruon. La manko de signo de inteligenta vivo el aliaj planedoj kaj steloj sugestas ke inteligenta vivo estas aŭ tre rara aŭ tre memdestruema.

Tero havas unu grandan lunon. Ĝi estas tiel granda ke iuj supozas ke Tero estis frakasita en du partojn, la pli malgranda parto fariĝinte la luno. Teranoj unuafoje atingis la lunon en 1969.

Tero unuafoje estis rekonita kiel planedo de Koperniko. Antaŭ Koperniko, homoj plejparte kredis ke la Tero estis la centro de al Universo, ne astro movanta tra la kosmo.

Historio:

La datoj estas laŭ miliardoj da jaroj antaŭ nun:

-4,6:

-4,5:

astroidoj falegantaj

-4,4:

atmosfero?

-4,3:

Aŭstralio

-4,2:

-4,1:

-4,0:

-3,9:

vivo: DNA?, geno?

-3,8:

ĉelo?, bakterio

-3,7:

-3,6:

-3,5:

algo?

-3,4:

-3,3:

-3,2:

-3,1:

-3,0:

-2,9:

-2,8:

-2,7:

-2,6:

-2,5:

oksigeno

-2,4:

-2,3:

-2,2:

-2,1:

oksigeno

-2,0:

-1,9:

-1,8:

-1,7:

-1,6:

-1,5:

-1,4:

-1,3:

viruso?

-1,2:

-1,1:

-1,0:

sekso?

-0,9:

-0,8:

-0,7:

spongo?

-0,6:

trilobito?

konkulo?

-0,5:

fiŝo?

Saharo?

kontinentoj: Nordameriko, Eŭropo, Siberio?,

oceanoj:

-0,4:

vivo surtera:

amfibio?

insekto?

reptilio?

Laŭrazio?

-0,3:

reptilioj superas: dinosaŭroj?

socio (insekta):

mamulo?

-0,2:

birdo

Gondvanolando

floro?

Himalajo?, Andoj?

-0,1:

dinosaŭroj tute pereiĝis

Rokmontaro?

Svedio

homo

Por kaŭzo mistera, iam okazas [granda mortiĝo]?, profunde ŝanĝante la aspekton de tero viva. La lasta okazis antaŭ 65 milionoj da jaroj kaj formortigis la dinosaŭrojn, kaj eble estis kaŭzita de falego de astroido. La plej granda mortiĝo okazis antaŭ 248 milionoj da jaroj: 90% da animalaj specoj mortiĝis, lasinte la reptiliojn superi sur tero seka. Alia mortiĝo okazis antaŭ 438 milionoj da jaroj.

Vidu ankaŭ:
[S]: Vikiarbo > Universo > Tero
[M]: Terglobo? ~ Tersurfaco? ~ Hidrosfero? ~ Atmosfero?

/Priparolu?