|
#REDIRECT Lokeo |
|
John Locke [gxan lak] (1632-1702?) estis angla filozofo kiu disvolvigis kaj popularigis la bazan politikan filozofion de moderna demokratio. Locke ankaux fondis la skolon de brita empiriismo, kiu staris kontraux la de racionalismo?, fondinte de Kartezio. Locke plejparte filozofiis pri la naturo de scio kaj pri politiko. naturo de scioKiel filozofo pri la naturo de scio, Locke fondis la skolon de empiriismo. En sia tago, la regnanta skolo estis la de Kartezio, racionalismo?, kiu diris, ke la bazo de homa scio estas racio kaj iuj denaskaj ideoj. Locke malkonsentis kaj klarigis sian ideojn pri homa scio en la verko Essay Concerning Human Understanding ("Eseo pri Homa Kompreno") en 1690. naturo de registaroLa revoluciistoj kiuj fondis Usonon uzis la ideojn de Locke. Por deklari la sendependecon de Usono for de Britio, [Thomas JEFFERSON]? skribis la jenon, trafe kaj koncize resuminte la politikan filozofion de Locke (la dika tipo kaj numeroj estis aldonitaj de mi):
Locke kredas ke homo estas nature bona, racia, tolerema kaj egala, ke li celas esti felicxa kaj racie komprenas ke si devas pace kunlabori kun aliaj por prosperi. La nune tipa burgxa kredo. En tio, Locke staris kontraux Hobbes, kiu supozas ke homo estas nature perforte egoisma. Tial la politiko de Locke estas multe pli libera ol la de Hobbes. Kie Hobbes donas cxiun rajton al la registaro kaj neniun al la popolo (kies prauloj fordonis siajn rajton por gajni pacon kaj socian ordon), Locke donas al la popolo, al la individuo la rajton de "vivo, sano, libereco kaj posedajxo", donante al la registaro la minimume necesan rajton kaj potencan por gardi tian rajton. Plue, laux Locke registaro estas bazita sur la konsento de la regitoj, t.e., la popolo. Tial se la registaro detruas ilian liberecon, la popolo rajtas renversi la registaron. La registaro ile servas la popolon, ne inverse. Al Hobbes (kiu vidis Brition sxiritan de enlanda militio), la grava dangxero estis socia malpaco kaj hxaoso, sed al Locke gxi estis tiraneco kaj la perdo de libereco. La fondintoj de Usono konsentis kun Locke. Se Locke estas la baptopatro de moderna, liberala demokratio, Hobbes estas la de la [banana respubliko]?. Locke kredas ke registaro devas gardi la posedajxon kaj rajton al posedajxo de siaj civitanoj (laux Locke, tio estas la cxefa celo de registaro) tiel, ke homo povas gxui la frukton de sia laboro en paco. La registaro ankaux devas gardi liberecon de religio -- escepte de katolikismo kaj ateismo. Locke ankaux diris ke registaro bezonas sistemon de bridoj kaj saldoj por gardi liberecon kaj gardi kontraux tiraneco. Tia sistemo estas konstruis en la [konstitucio de Usono]?. En la [jarcento XVIII]?, [Adam Smith]?, skota ekonomikisto, poste klarigis kiel tia lokea socio povus funkcii ekonomike per libera merkato, t.e., kapitalismo?. Sed la ideo ke la ekonomio? funkcius pli bone sen registara regado devenas de Locke. Poste, en la [jarcento XIX]?, la brita filozofo Mill? disvolvigis la politikon de Locke pri demokratio, socio kaj libereco. Locke klarigis sian politikon en la verko Second Treatise of Government ("Dua Traktajxo pri Registaro?") en 1690. La unua, malpli fama traktajxo, parenteze, argumentas kontraux la ideo ke la rajto de regxo al regado devenas de Dio. Hobbes ankaux argumentis kontraux tio. Dum ambaux Hobbes kaj Locke konsentis ke tia rajto devenas de la popolo, Hobbes diras ke la rajto estis fordonita por cxiam, dum Locke diras ke gxi estas retenabla. |
![[Hejmen]](vikio.png)