La du ĉefaj fontoj pri Tomaso estas la Biblio, precipe la evangelio de Johano, kaj la Agoj de Tomaso, libro antikva kaj ne tute malvera, kiun rekonis manikeismo?, sed ne katolikismo.
Ekster la Evangelio de Johano, Tomaso estas menciita nur kiel unu el la Dekdu Apostoloj. Tamen en la libro de Johano estas kvar mencioj:
la versoj 11.16, 14.5, 20.24-29 kaj 21.2.
La tria kaj plej longa mencio estas la fama renkontiĝo inter la dubanta Tomaso kaj la relevigita Jesuo:
Sed Tomaso, unu el la dek du, nomata Didimo, ne ĉeestis kun ili, kiam Jesuo venis. La aliaj disĉiploj do diris al li: "Ni vidis la Sinjoron".
Sed li diris al ili: "Se mi ne vidos en liaj manoj la truon de la najloj, kaj se mi ne metos mian fingron en la lokon de la najloj, kaj ne metos mian manon en lian flankon, mi tute ne kredos".
Kaj post ok tagoj la disĉiploj denove estis interne, kaj Tomaso kun ili. Kaj Jesuo venis, kiam la pordoj estis fermitaj, kaj staris en la mezo, kaj diris: "Paco al vi". Tiam li diris al Tomaso: "Etendu ĉi tien vian fingron kaj vidu miajn manojn; kaj etendu vian manon kaj enmetu ĝin en mian flankon; kaj ne estu nekredema, sed estu kredanta".
Tomaso respondis al li kaj diris: "Mia Sinjoro kaj mia Dio".
Jesuo diris al li: "Ĉar vi vidis min, vi kredas; feliĉaj estas tiuj, kiuj ne vidis, kaj tamen kredas".
- Johano 20.24-29
Post sia Releviĝo, Jesuo aperis al Tomaso kaj ordonis lin iri al Hindio por konstrui palacon por la reĝo, Gundoforo. La reĝo donis al li la monon pro konstruado kaj foriris al la provincoj. Dum la foresto de la reĝo, Tomaso predikis la evangelion kaj fordonis la monon al la malriĉuloj. Kiam la reĝo revenis kaj vidis nek palacon nek monon, li ĵetis Tomason en karceron kaj katenis lin. Tiam la frato de la reĝo, Gad, mortis kaj, post kelkaj tagoj, revenis el la mortintoj. Gad diris, ke la palaco konstruita de Tomaso estas en la ĉielo, palaco farita de oro, arĝento kaj juveloj. Tomaso mem klarigis: "En la ĉielo estas multaj palacoj, pretitaj de la komenco de tempo kaj ili estas gajnitaj per preĝado kaj donado de almozoj. Via riĉo povas iri tien antaŭ vi, sed ne sekvi vin poste."
La 12 gradoj de virto laŭ Tomaso:
Tomaso vojaĝis tra Hindion, farinte miraklojn kaj predikinte la evangelion. Li konvertigis la noblajn kaj la malnoblajn. Unu noblinon, Migdomian, fratino de la reĝino, li konvertigis kaj ŝi rifuzis kuŝi kun sia edzo. Ŝi, laŭvice, konvertigis la reĝinon, kiu tiam ankaŭ ne kuŝis kun sia edzo, la reĝo mem. La reĝo koleriĝis kaj katenis Tomason, sed torturo kaj fajro estis senutilaj kontraŭ li. Tiam la reĝo ordonis Tomason preĝi al la dio, la Suno. Tomaso konsentis nur se la reĝo konvertiĝus se la idolo detruiĝis per la adoradon de Tomaso. Tomaso tiam adoris kaj la idolo ja detruiĝis, sed ĵus tiam la ĉefpastro mortigis lin per glavo. La kristano?j forportis la korpon kaj enterigis ĝin honore.
Poste, ĉirkaŭ 230, la korpo estis transdonita al Sirio, al la urbo Edeso, pro la peto de la imperiestro Aleksandro?.Tie Abgaro, reĝo de la urbo, ricevis leteron skribitan de la mano de Jesuo. Poste, kiam ajn malamiko atakis la urbon, infano baptita staras sur la pordegoj de la urbo kaj legas la leteron. Per tio, kaj la merito de Tomaso, la malamiko aŭ foriras aŭ traktas por paco.
Ĉu la Agoj de Tomaso pravas, ĝi almenaŭ havas semojn de la vero: en Hindio en la jarcento I, ja estis reĝo, kies greka nomo estis Gondofero; en Hindio estas lokaj legendoj pri Tomaso; kaj la kristanismo de la Malabara marbordo de Hindio ja devenis de Sirio iafoje antaŭ la jarcento VIII.
Aŭgusteno, kvankam li estis unufoje manikeano, kredis, ke la Agoj estas fabela.
Laŭ Isidoro, Tomaso predikis la evangelion al la persoj, medoj, hirkanianoj kaj la baktrianoj kaj martiris en la Oriento.
Laŭ Krizostomo, Tomaso vojaĝis al la lando de la tri saĝuloj (kiuj vizitis Jesuon je lia naskiĝo) kaj tie predikis la evangelion --t.e, al Persio.
En la Biblio nur estas kvar evangelioj -- la de Mateo?, Marko, Luko? kaj Johano -- sed multaj aliaj ekzistis. La katolika eklezio malakceptis tiujn aliajn evangeliojn kiel herezaj aŭ falsaj. Unu tia estas la evangelio de Tomaso. Partoj de la greka tekstoj estis eltrovitaj antaŭ cent jaroj, sed la tuta teksto en la kopta estis eltrovita en 1945 de la la biblioteko de Nag-Hamado. En la biblioteko estas multaj verkoj de gnostikismo, ne-katolika speco de kristanismo kiu floris dum la jarcentoj II kaj III, precipe en Egipto. Sed la evangelio de Tomaso mem ne estas gnostika sed pra-gnostika.
La evangelio ŝajne estis verkita en Sirio en la greka en la jarcento I aŭ II. La kopta teksto estas traduko. Citaĵoj el la evangelio aperas en la verkoj de la katolika pensinto, Klemento de Aleksandrio? (mortis ĉ. 215), la ĉefa peranto de gnostikaj penso al katolikismo. Klemento citis dirojn 1-7 kaj 26-39. En la jarcento XIX, la diroj 26-30, 77, 31-33, 1-7 kaj 36-40 estis eltrovitaj sur tri paĝo?j de papiruso skribita en la greka.
La evangelio nur havas unu okazon pri Tomaso: kiam Jesuo sekrete diris al li tri dirojn, kiujn li ne diris al la aliaj apostoloj, pro timo de ŝtonmortigo.
La evangelio estas kolekto de 114 diroj de Jesuo, simile al la evangelio Q. El ĝiaj diroj, 90 ankaŭ ekzistas en la bibliaj evangelioj, ekzemple, la paraboloj de la semisto, la perlo, la sinapa semeto, la tributa monero, ktp. Aliaj diroj estas novaj sed ŝajne devenas de Jesuo, ekzemple:
Homo ne povas rajdi du ĉevaloj, aŭ streĉi du pafarkojn. (47)
Vi fariĝis kiel la judanoj, ĉar ili amas la arbon sed malamas la frukton, aŭ ili amas la frukton sed malamas la arbon. (43)
Tiu, kiu estas proksime de mi, estas proksime de la fajro, kaj tiu, kiu estas malproksime de mi, estas malproksime de la regno. (82)
Aliaj diroj ŝajnas kristanaj sed ne speciale jesuaj:
Jesuo diris, "Se la karno estiĝis pro spirito, tio estas mirindaĵo. Sed se spirito estiĝis pro karno, tio estas mirindaĵo de mirindaĵoj. Fakte mi miras kiel ĉi tiu granda riĉo loĝas en domo de ĉi tiu malriĉo." (29)
Sed aliaj diroj estas misteraj, strangaj aŭ eĉ kontraŭdiras la bibliajn evangeliojn:
Tiu, kiu eltrovas la interpreton de ĉi tiuj diroj, ne gustomos morton. (1)
Se viaj regestroj diras al vi, "Vidu, la regno estas en la ĉielo", tiam la birdoj de la ĉielo iros tien antaŭ vi. Se ili diras al vi, "Ĝi estas sub la tero", tiam la fiŝoj de la maro antaŭiros. Male, la regno estas interne de vi kaj ekstere de vi. Tiu, kiu scias sin mem, eltrovos ĝin, kaj kiam vi scias vin mem, vi rekonos, ke vi estas de la Patro. (3)
La disĉiploj diris al Jesuo, "Ni scias ke vi forlasos nin. Kiu estos nia estro?" Jesuo diris al ili, "Kie ajn vi estas, iru al Jakobo la Justulo, por kiu la ĉielo kaj la tero estiĝis". (12)
Se vi fastas, vi venigas pekon sur vi, kaj se vi preĝas, vi estas kondamnitaj, kaj se vi almozdonas, vi difektigos viajn spiritojn. (13)
Kiam vi vidas tiun, kiu ne estis naskita de virino, kliniĝu kaj adoru. Tiu estas via Patro. (15)
Estas kvin arboj en Paradizo por vi; ili ne ŝanĝas, somere aŭ vintre, kaj iliaj folioj ne falas. Tiu, kiu konas ilin ne gustumos morton. (19)
Kiam vi povas nudiĝi sen honto kaj preni la vestojn kaj metas ilin sub la piedoj kiel infanetoj kaj treti ilin, tiam vi vidos la Filon de la Vivanto kaj vi ne timiĝos. (37)
Liaj disĉiploj diris, "Kiam ripozos la mortintoj kaj kiam venos la nova mondo?" Li diris al ili, "Tion, kion vi antaŭvidas jam venis, sed tion vi ne scias." (51)
Liaj disĉiploj diris al li, "Ĉu cirkumcido utilas?" Li diris al ili, "Se ĝi utilas, ilia patro produktus infanojn jam cirkumcidita el ilia patrino. Male, la vera cirkumcido en la spirito profitas ĉiel". (53)
Tiu, kiu trinkas el mia buŝo, fariĝos kiel mi; mi mem fariĝos tiu persono kaj la kaŝitaĵoj estos malkaŝitaj al li. (108)
Malsimile al la Jesuo de la Biblio, la tomasa Jesuo ne parolas pri la fino de al mondo sed diras ke la regno de la ĉielo jam nun estas sur la tero. La tomasa Jesuo ankaŭ parolas pri cirkumcido: en la Biblio, la silento de Jesuo pri cirkumcido kaŭzis disputon pri ĝi en la frua eklezio.
La koro de la biblia Jesuo estas lia Pasiono sur la Kruco. Ĝi ekzistas en ĉiu el la kvar bibliaj evangelioj, sed ne eĉ unu aludeto pri ĝi ekzistas en la evangelio de Tomaso. Kaj precize pro tio, la evangelio de Tomaso estis eltrovita en la kaverno de la gnostikoj, sed ne la tradiciaj evangelioj.
La tuta evangelio estis tradukita en Esperanton de Gerrit BERVELING je 1994.
![[Hejmen]](vikio.png)