Alano TURINGO (1912-54) (angle,
Alan Turing), brita matematikisto, estas la fondinto de
komputiko, de informadiko. En
1936, respondinte al la demando de Godelo pri tio, kio estas komputebla, li verkis
De Nombroj Komputeblaj en kiu li priskribis modelon de la komputilo
? en formo la plej simpla, abstrakta kaj esenca -- la
Universala Maŝino de Turingo. Dum la
1940-aj jaroj, Turingo rompis la ĉifro
?n de la nazioj (per lia maŝino, la Bombe) kaj, post la milito, helpis realigi la modernan komputilon. En la
1950-aj jaroj li filozofiis pri artefarita inteligento kaj
biologio kaj proponis la faman
Provaĵon de Turingo de komputila inteligento. En
1952 li estis arestita kiel samseksulo kaj post du jaroj li sinmortigis (kvankam eble akcidente).
La Universala Maŝino de Turingo
En 1936, respondinte al la demando de Godelo pri tio, kion estas komputebla, li verkis De Nombroj Komputeblaj en kiu li priskribis modelon de la komputilo en formo la plej simpla, abstrakta kaj esenca -- la Universala Maŝino de Turingo.
La maŝino turinga konsistas el tri partoj:
- bendo por registri la demandon kaj respondon de la maŝino en la formo de literoj aŭ numeroj.
- legilo por legi kaj skribi la literojn. Ĝi povas legi literon, skribi literon, moviĝi unu paŝon dekstren sur la bendo, aŭ moviĝi un paŝon maldekstren.
- decidilo kiu prenas la literon el la legilo kaj, dependante de la litero, ordonas la legilon moviĝi aŭ skribi aŭ legi.
Tio ŝajnas simpla, sed Turingo pruvis ke tia maŝino povas komputi ion ajn, kio estas komputebla. Fakte, ĉiu ekzistanta komputilo estas esence tia maŝino. La teknologio nur estas rimedo por rapidigi aŭ grandigi la komputadon. Diferenco de grado, ne de speco, ne de esenco, ne de ebleco. Laŭ materialistoj (ekzemple, Daniel Dennett), eĉ la homa cerbo? estas maŝino turinga.
La Provaĵo de Turingo
Je 1950 en lia artikolo
Komputaj maŝinoj kaj inteligenteco, Turingo proponis la Provaĵon de Turingo. Ĝi diras, ke maŝino estas tiel inteligenta kiel homo kiam homo kaj maŝino estas nedistingebla dum interparolado --ekzemple, ĉe babilejo en la Interreto. Nuntempe komputiloj povas sukcesi 25% da fojoj, sed plejparte per artifiko kaj bonŝanco. Unu tia programo? estas mgonz.lsp.
/Priparolu
![[Hejmen]](vikio.png)